Sa zwo tahahiswaho phalamenndeni, huna vhaṅwe vha vhaholi vha magavhelo a muvhuso a ndondolo a SASSA, vha no khou wanala vho fola miduba fhethu ha u gembuḽa hone u fana na (magaraṱani, madaizini, mitshainini, casinoni na hunwe) nga ḓuvha ḽa miholo ya magavhelo ayo. Naa zwa u gembuḽa zwi vhangwa na u ṱuṱuwedzwa ngani? Avho vha di wanaho vhe phuli yazwo vha nga thusiwa hani nahone ngafhi?

Vha Yunivesithi ya Limpopo vha khou di rwa khana ngamurahu ha musi vho kona u bveledza Rasaintsi vhane vha vha Dokotela Vho-Tuwani Tryphina Ramavhale vhe vha phasa ngudo dza PHD ya zwimela ine yo tou ri fombe kha tsedzuluso dza mishonga ya Tshirema. Afha ndi he Dokotela Vho-Ramavhale vha ita tsedzuluso dzine mafheleloni dza nga sia dzi tshi bveledza mishonga ya tshikhuwa yo bvaho kha miri ya Tshirema.

U bva nga la u thoma la nwedzi wa Khubvumedzi, vhashumi vha fhano Afurika Tshipembe vho mbo thoma u tendelwa u tumbula masheleni avho a phensheni naho vha saathu notha. Zwa u ita khumbelo dza masheleni aya hunwe zwo pfala zwi tshi khou ongolowa nga u dalesa ha khumbelo dza u dzhia masheleni enea. Fhedzi hu di vha na vhadzulapo vhane vha kha di kanakana uri vha dzhie naa kana haayi. Vhanwe vha ri ndi khwine u di dzhiela masheleni aya zwino, ngeno vhanwe vha tshi ri ndi khwine u a litsha o ralo. Tshinwe tshine tsha khou nea vhathu gonobva, ndi muthelo wa enea masheleni. Ro do dzula fhasi na Dokotela Vho-Thomas Radzilani u bva South African Revenue Services kana SARS khathihi na Vho-Thapelo Mofokeng vhane vha vha mutshimbidzi wa dzi-phensheni kana Pension Fund u Administrator u haseledza nga leneli fhungo

Vhagudiswa vha henefha kha zwigidi zwa madana a tahe kana 900 000 fhano Afrika Tshipembe, vho takutshedza na milingo ya matikiri. Vunduni la Limpopo, vhagudiswa vha padaho zwigidi zwa dana-fumbili-ina, vho di nwalisela milingo iyi. Mahola vundu la Limpopo lo shuma zwavhudi he la phasisa vhagudiswa vha matiriki nga phesenthe dza fusumbe-tahe kana 79%. MEC wa pfunzo vunduni la Limpopo, Vho-Mavhungu Lerule-Ramakhanya na Vho-Murendeni Ndanduleni ubva Musanda Foundation vho ri thusa u thathuvha fhungo ili.

Vhadzulapo vha Niani, Malale, Masisi na Bende Mutale vha ri vho neta nga u pandamedza goloi na zwifuwo zwine vhari zwi khou pfukhiswa nga mulambo wa Limpopo kana Vhembe u ya seli kha la vhahura la Zimbabwe. Vha ri ano maduvha zwa u tswiwa ha goloi dza vhadzulapo vha henefha na kha minwe mivhundu ya nga tsini zwi khou nana. Vhadzulapo avha vhari ndi kale vha khou ita khuwelelo kha vha ofisiri vha mulayo nga fhungo ili fhedzi a vha khou wana thuso khalo.

Khothe ya madzhisitarata ya White River vunduni la Mpumalanga yo phumula milandu yothe ye ya vha yo hweswa vhadzulapo vha Libya vha linganaho fuṱahe-ṱhanu. Ro dovha hafhu ra sedza fhungo, la we a vha a tshanḓa tsha kale tsha phuresidennde wa ḽihoro ḽa EFF, vho-Floyd Shivambu, vho tutshelaho lihoro ilo u ya kha ḽihoro la uMkhonto WeSizwe ḽa vho-Jacob Zuma. Nga vha lavhelese fhungo ili, vha ri nee vhudipfi havho.

Vha mita ya vhe vha vha vhe vharangaphanda vha dzangano la vhashumi, Vho Ronald Mani na Vho- Timson Musetsho vhari naho vha tshi khou tanganedza u farwa na u gwevhiwa ha vhe vha vha vhe mudzula tshidulo wa bannga ya VBS , mbilu dzavho dzi do rula musi ngoho I tshi bvela khagala uri ndi vho nnyi vhe bvisa ndaela yauri mirado ya mita yavho I vhulahwe. Nga murahu ha minwaha mitanu bannga yo fholodzwa, vha fara mikovhe na vhanwe vha shumisi vha bannga ya VBS vha kale vha tshe vho lindela u badelwa tshelede dzavho.

Vhadzulapo vha Phindula kha la Mukula, Ha-Nthabalala na Ha-Mulima, vha na tshililo tsha madi. Vhari vhone a vha athu vhuya vha di wana vha tshi khou ka madi kha bommbi dzavho dza dzharatani. Tshililo itshi vhari ndi kale vha tshi khou tshi isa kha vhaofisiri vha muvhuso, fhedzi na namusi vha tshe vho lindela.

Shango la Afrika Tshipembe ndi line zwazino la vha fhasi ha Muvhuso wa Vhuthihi wa Lushaka une wa vha na mirado ya khabinethe I vhalelwaho kha fusumbe-sumbe. Khabinethe iyi yo vhumbwa nga mahoro a zwa politiki a fumi na lithihi. Ndavhelelo khulwane kha iyi khabinethe ndi u disa tshumelo lushakani khathihi na u fhungudza vhushai. Phuresidennde Vho- Cyril Ramaphosa vho khodwa ngau katela vhaswa kha khabinethe iyi ntswa.

Vhadzulapo vha Thohoyandou,na vhupo ha nga tsini vha na tshililo tsha rennge ya dzithekhisi i sa shumiho. Zwi vho dzhia minwaha ya funi (10) rennge iyo yo fhela u fhatiwa. Hu khou pfala ho shumisiwa masheleni a vhalelwaho kha 300 million kha thandela iyo. Nga vha lavhelese fhungo ili, vha ri nee vhudipfi havho.

Hu kha di vha na vhadzulapo vha Vhembe vhane vha tou vhona bada ya tshigontiri nge vha ya doroboni. Khaedu dzi kha di vha nnzhi nga nthani ha u sa vha na bada dzi tshimbileaho. Muvhuso wone uri masheleni a u fhata bada dzothe dzino teya u fhatwa a una. Ro dalela vhupo ha Dzimauli na kha la Tshiombo u pfesesa u vhona uri bada dza afho fhethu dzi kha nyimele ifhio.

Mbekanyamushumo ya Zwa Maramani yo hasha thwii u bva sentharani ya vha khomishini ya zwa dzikhetho / IEC ine ya vha Gallagher Convention Centre, Midrand. Ro dzula fhasi na mudivhi wa zwa polotiki Dr. Vho-Levy Ndou, na Muofisiri wa IEC Vho-Ndoweni Mukutu u pfa zwinzhi nga ku tshimbidzele kwa khetho.

Vhaimeleli vha mahoro o fhambanaho a zwa polotiki vho tahisa mbilahelo kha muvhuso wa lino, zwine vhari vha khou balelwa u shandukisa vhutshilo ha vhadzulapo u bva tshe vha dzhia muvhuso minwahani ya furaru yo fhelaho. Hone lihoro livhusi liri huna zwinzhi zwe la swikelela kha minwaha ya furaru yo fhelaho zwine zwa katela mishumo, ndisedzo ya tshumelo ya vhadzalupo na u alusa ikonomi. Mbekanyamushumo ya Ndevhetsini kha Phalaphala FM na Mbekanyamushumo ya Zwa Maramani, vho dalela fhala Nancefield Multi-Purpose Centre, doroboni ya Musina he vha fara nyambedzano hone, na mahoro a zwa-polotiki nga ha zwipikwa zwavho na zwine vha tama u shandukisa arali vha nga fhenya kha dzi khetho gute dza nanwaha.

Afrika Tshipembe li kati nau di lugiselela khetho dza ndeme fhasi ha muvhuso wa demokirasi fhedzi tshi pfisaho vhutungu ndi uri vhunzhi ha vhadzulapo vha khou vhonala vha tshi do kundelwa u shela mulenzhe nga nthani ha u shaya bugundaula/basa. South Africa is preparing for a historic national election since democracy, unfortunately most citizens might not be able to participate or cast their vote due to the failure to obtain an identity document .

U ya nga ha vhadivhi vha mutakalo, masiandaitwa a u daha fola Hubbly Bubbly a khombo vhukuma kha mutakalo wa muthu. Vhari zwi vhanga malwadze a ngaho sa khentsa ya mulomo, mafhafhu, u kundelwa u fema na malwadze a mbilu. Ndi ngani avho vha zwi itaho vha sa dzhieli ntha mutakalo wavho? Nga ri lavhelese.

Vhadzulapo vha vhuponi ha Tshikuwi, Tshirolwe, Luvhalani, Ha-Mabirimisa khathihi na fhala Dzanani nnda-nyana ha Louis Trichardt, vho di dzhenisa kha zwa migwalabo dzivhegeni dzo fhiraho. Vhadzulapo vha ri vha khou toda ndisedzo ya tshumelo ine ya katela madi, dzi-nndu, mudagasi, tshumelo dza zwa mutakalo khathihi na dzi-bada. Zwazwino vhadzulapo vho nea Masipala wa Makhado maduvha a sumbe uri vha vhe vho no fhindula makumedzwa a zwililo zwavho zwa sa ralo, vha do bvela phanda na migwalabo.